با این که عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه و رئیس هیئت ایران در نشست وین، فضای جلسه روز یکشنبه گذشته در وین را مثبت و سازنده ارزیابی کرد اما منابع اروپایی اظهار داشتند که نشست اخیر شاهد خشم و نزاعهایی در مورد تخطیهای ایران از تعهدات برجام بود و موفقیت قابل ملاحظهای نداشت.
به استثنای اظهارات عراقچی و رئیس هیئت چینی که تأکید بر ادامه تعهد همه طرفها به توافقنامه هستهای داشت، نمایندگان کشورهای دیگر به خبرنگاران گفتند که نشست وین موفق به کسب دستاورد خاصی نشده است.
از هنگام خروج ایالات متحده از برجام و اعمال تحریمها از سوی آن کشور علیه ایران، دولت ایران تلاش دارد با افزایش فشار بر کشورهای اروپایی، راهی برای کاهش تحریمها پیدا کند.
شایان ذکر است که توافقنامه هستهای (برجام) در سال ۲۰۱۵ میان ایران و کشورهای ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه و چین امضا شد. پس از خروج ایالات متحده از برجام در سال گذشته، پنج قدرت بینالمللی دیگر در تلاش برای حفظ برجام هستند اما با توجه به موضعگیریهای شدید ایران و کاهش سطح تعهدات برجام، کشورهای یاد شده، به صورت روز افزون با چالشهای بیشتری روبهرو میشوند.
دولت ایران کاهش سطح تعهدات برجام را منطبق با خروج آمریکا از توافقنامه هستهای میداند اما طرفهای دیگر، به ویژه سه كشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان عقیده دارند که فشارهای ایران بر کشورهای اروپایی هیچ توجیهی ندارد و ممکن است منجر به خروج آنها از برجام شود. در پی کاهش تعهدات برجام، ایران اخیرا از یک سو ذخایر اورانیوم غنی سازی شده را افزایش داده است و از سوی دیگر، میزان غنیسازی اورانیوم را از سطح تعیین شده در توافقنامه هستهای (۳.۶۷) بالاتر برده است. علاوه بر آن، ایران هشدار داده است که در صورت ادامه تحریمها، راکتور آب سنگین اراک را دوباره فعال میکند.
با آنکه روسیه و چین، تصمیم ایران را برای کاهش سطح تعهدات برجام، بهعنوان واکنش به خروج ایالات متحده از توافقنامه هستهای توجیه میکنند اما کشورهای اروپایی اقدامات اخیر ایران را نمیپذیرند و آن را تهدیدی برای خروج همهی طرفها از برجام میدانند.
از سوی دیگر، کشورهای اروپایی بحران توقیف نفتکشها را مرتبط با تحریمهای ایالات متحده نمیدانند. بریتانیا تأکید دارد که توقیف نفتکش ایرانی در جبل الطارق هیچ ربطی به تحریمها ندارد و کشورهای اروپایی هنوز به توافقنامه هستهای که در سال ۲۰۱۵ به امضا رسید، متعهد هستند و هیچ تصمیمی برای جلوگیری از فروش نفت ایران به خارج را ندارند.
موضعگیری بریتانیا در پیوند با توقیف نفتکش ایران در جبل الطارق روشن است، زیرا نفتکش ایرانی به دلیل نقض تحریمهای اعمال شده علیه سوریه توقیف شده است. مقامات بریتانیا بارها تأکید داشتند اگر مقصد این کشتی سوریه نباشد آنرا رها خواهند کرد اما ایران تاکنون حاضر به افشای مقصد کشتی نشده است.
در نشست اخیر وین، نماینده ایران اظهار داشت که طرفهای مذاکره کننده موفق به کسب برخی پیشرفتها شدند اما مسایل زیادی برای بحث و گفت و گو باقی مانده است. تقاضای ایران برای گسترش ساز و کار مالی (اینستکس) هنوز از سوی کشورهای اروپایی پذیرفته نشده است.
البته طرح ساز و کار مالی (اینستکس) اقدامی از سوی اروپاییان برای کاهش فشار تحریمها است تا ایران را قادر به انجام مبادلات تجاری کنند. چین نسبت به سایر کشورها، اصرار بیشتری برای تطبیق ساز و کار مالی اروپا دارد و میخواهد با استفاده از این مکانیزم، داد و ستد خود را با ایران انجام دهد.
با آنکه ایالات متحد معافیت خرید نفت از ایران را در ماه مه گذشته لغو کرده است اما در نشست وین، مخالفتی با فروش نفت ایران به چین نشد زیرا بسیاری از کشورها، این موضوع را مرتبط به تعلقات دو کشور میدانند. رئیس هیئت چین در نشست وین با رد موضوعگیری آمریکا نسبت به خروج از برجام، تأکید کرد که سایر کشورها تعهدات خود را در قبال توافقنامه هستهای با ایران ادامه خواهند داد.
به صورت فشرده میتوان گفت که نشست اخیر وین، دستاورد قابل ملاحظهای نداشت جز این که شرکتکنندگان با برگزاری نشستی در سطح وزیران امور خارجه در آینده موافقت کردند. از سوی دیگر بهرغم اینکه کشورهای اروپایی، توافقنامه هستهای را تنها گزینه برای جلوگیری ایران از دستیابی به سلاحهای هستهای میدانند و سعی به حفظ برجام دارند، اما در عین حال نمیخواهند در واکنش به فشارهای ایران، به مخالفت با ایالات متحده بپردازند.
کشورهای اروپایی باور دارند که تشدید تنشها میان ایران و ایالات متحده سرانجام، دو طرف را وادار به پذیرش گفت و گو در قالب توافق جدیدی میکند، بنابراین اروپاییان تلاش دارند تا در توافقات آینده میان ایران و آمریکا نقش داشته باشند و بتوانند از آنها برای تأمین منافع اروپا بهرهبرداری کنند.
پس از خروج ایالات متحده از برجام، ایران دست به اقدامات زیادی زد تا میان آمریکا و کشورهای اروپایی در مورد توافقنامه هستهای اختلاف نظر ایجاد کند. اما تمامی تلاشهای ایران برای اعمال فشار علیه اروپا، از جمله کاهش سطح تعهدات برجام، فعالیتهای نمایشی تهدیدآمیز در آبهای خلیج فارس، حمله به کشتیهای نفتکش در دریای عمان و توقیف کشتی نفتکش با پرچم بریتانیا نتوانست روابط استراتژیک کشورهای اروپایی با ایالات متحده را خدشه دار کند.
بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که ادامه فشارهای ایران ممکن است منجر به خروج ۵ کشور دیگر از برجام شود. بهویژه اینکه موضعگیری شدید ایران در مساله توقیف کشتیهای نفتکش، همسویی میان ایالات متحده و بریتانیا را در قبال سیاستهای ایران افزایش داده است.
© IndependentArabia